Mroczna baśń o PRLu... W rolach głównych: Bubeki, Milipanci i Wroniec

 "Posłuchajcie, to nie zdarzyło się naprawdę"

Stoisz w kolejce. I czekasz. Czekasz. Czekasz... Mijają minuty. Godziny. Stoisz. O! Pół kroczku do przodu. Stoisz dalej. Przed Tobą i za Tobą sznur obcych twarzy, w rękach siaty, mgliste spojrzenia, smutne grymasy. Stoisz tak jak oni. Świat stracił kolory, wkoło betonowe, szare bloki, szarzy przechodnie, szara codzienność. Szarość. Wszechogarniająca. Wracasz do domu. W pokoju smuży telewizor. Coś tam gadają. Patrzysz beznamiętnie, pusto. Jest grudzień. Rok 1981.

MOMO. Pozycjoniści. Bubeki. Milipanci. Członkowie. U-Lotki. Złomot. GAZ-y. Godzina Kruka. Szpicle. Tajniaki. Podwójni Agenci. Wroniec... Brzmi jakoś znajomo? Coś Wam się przypomina? Jakieś skojarzenia? Jako przedstawicielka młodego pokolenia (marna szesnastka bez biografii) czasów PRLu pamiętać nie mam prawa. Urodziłam się dziesięć lat po upadku komunizmu. Nigdy nie używałam kartek. Nie pamiętam kolejek rozciągających się poza sklepami. Ani pierwszych telewizorów. Stan wojenny, strajki, Solidarność... Dla mnie - odległa historia, o której czasem ktoś wspomni, czasem napomknie, powspomina... O której mam jedynie mgliste pojęcie, jeśli w ogóle. 

"A są Agenci Podwójni: oni działają i w swoim, i w czyimś imieniu. Jawnie i w sekrecie. Tak i owak. Na prawdę i na kłamstwo. Że w prawo, a w lewo. Niby to, a tamto. Rozumiesz?"

A jednak udało mi się rozszyfrować, kto kryje się za Milipantem. Co tak naprawdę robią Bubeki. I czemu pan Najnajnajoporniejszy musiał być elektrykiem. Przekształciłam MOMO w ZOMO, Wrońca w WRON. Baśń dla dzieci, ale nie dla dzieci. Stan wojenny ukryty w historii o Adasiu i jego rodzinie porwanej przez okrutnego Wrońca. Baśń okrutna, ale niezwykle obrazowa, pomysłowa i ciekawa.

Jestem pełna podziwu dla dzieła pana Dukaja. Autor Wrońca przedstawił czasy PRLu w sposób tak barwny (może nawet nieco przesadzony, ale czy nie o to chodzi w bajkach?), tak rozbrajający i... tak baśniowy, że lektura na zmianę zadziwia, rozśmiesza i zastanawia. Jestem ciekawa, jak na tę książkę reagują dorośli czytelnicy, którzy pamiętają te czasy i którzy wiedzą, co działo się w roku 1981. Czy jest to powieść dla dzieci? Zdecydowanie nie. Śmierć, wydłubywanie oczu, picie krwi... Hmm, to mógłby być szok dla takiego malca. Poza tym nie wszystko mogłoby być dla niego zrozumiałe (ukryjmy fakt, że sama na końcu się zgubiłam i miałam wrażenie, że mózg mi wybuchnął. Pufff!).

"Sza-sza-sza-sza-szarzej!

Mylisz - nic.

Mówisz - nic.

Robisz - nic. 

Żyjesz - nic. 

Wszystko - pic.

Sza-sza-sza-sza-szarzej!"

Styl Dukaja powalił mnie na łopatki. To ktoś, kto naprawdę potrafi pisać! Jestem pewna, że jeszcze sięgnę po jego książki, tym razem bez ilustracji, po jakieś science-fiction (i po coś dłuższego niż Córkę łupieżcy, którą miałam okazję przeczytać).

Co jeszcze, co jeszcze... Muszę przyznać, że mimo absolutnego geniusza autora czegoś mi w tej książce zabrakło. Jednak w żaden sposób nie mogę wytłumaczyć czego. Podsumowując, Wroniec to pięknie wydana pozycja pokazująca czasy PRLu w trochę inny sposób. Przejaskrawiona, wyolbrzymiona, ale ciekawa historia widziana oczami dziecka. Z zastanawiającym zakończeniem. Słyszałam, że w jakimś teatrze wystawiono sztukę na podstawie Wrońca i jestem ciekawa, jak też ona wyglądała! Wam mogę z czystym sumieniem powieść Dukaja polecić, ale nie liczcie na porywającą lekturę - potraktujcie tę książkę raczej jako ciekawostkę, bajkę, która niesie w sobie sporo prawdy. I która wyraźnie oddziela, jak to bajka, dobro od zła.

"Miłypan na placu z flagami zatrzymał młodego człowieka. Młody człowiek wyjął portfel. Coś powiedział. Miłypan przestał być miły."

"Wroniec" Jacek Dukaj, Wyd. Literackie, str. 245, ilustracje Jakub Jabłoński